Geloof en wetenschap (1)

"En de mens zei: laat ons een God maken naar ons beeld en naar onze behoeften en de mens schiep een God, groot en alwetend schiep hij Hem."

We weten heel veel, maar doen net alsof het ons geloof niet raakt.

Er is een minimaal Bijbels geloof in veel zaken. Bij voorbeeld dat God zich vanaf het begin van het bestaan van de mens, met die mens bemoeid heeft.

Dat is een belangrijke gedachte. Doet Hij dat niet vanaf het begin, dan is het niet heel zinvol om aan te nemen dat Hij zich nu met ons bezighoudt.
Waarom niet? Omdat een God die we als Schepper vereren, zich toch niet millennia lang zal terugtrekken om pas weer in de oertijd van Israël zich bekend te maken?
Maar als Hij zich in het heden niet met ons bezighoudt, dan zijn we "Deïst" en is onze religieuze praktijk niet erg zinvol.
Denk maar aan gebed en zang. Doen we dat dan uitsluitend voor onszelf? Maar de tekst daarvan spreekt een God aan en spreekt van Gods daden in de geschiedenis, dus als Hij zich niets van ons aantrekt, dan is dat allemaal zinloos. Maar ik dwaal af.

We geloven dus, op een of andere manier, dat God zich vanaf het begin met ons mensen heeft bezig gehouden. Hij spreekt met Adam en Eva, wandelt in de Tuin van Eden, geeft aan de mens een gebod etc. etc.
Dat is ook heel redelijk als de mens geschapen is, laten we zeggen een slordige 6000 jaar geleden. Gelooft iemand dat nog?

Mar hoe ziet dat idee eruit als de mens door evolutie is ontstaan?
Normaal gesproken nemen wij tegenover de evolutie een schizofrene houding aan. We "weten" dat het als wetenschappelijke theorie waar moet zijn, en we zien de Bijbel ook niet als wetenschappelijke weerlegging daarvan. Toch geloven we intussen wel dat "God zich altijd al met de mens heeft beziggehouden", want dat staat dan toch maar als verkondiging in de Bijbel. Dat is niet te rijmen met het idee van een geleidelijke evolutie van de mens.
De mens bestaat al 40,000 jaar. Vanaf 25,000 jaar geleden is er bewijs voor zoiets als cultuur. De 2000 jaar vanaf Christus of de 6000 jaar vanaf Abraham zijn dan relatief een korte tijd.
Aapachtigen bestaan zelfs al meer dan 100,000 jaar en dat zijn onze voorouders. Wanneer is er bovendien zoiets als de mens? Toen aapachtigen rechtop gingen lopen?
En waarom schiep God eerst de dinosauriërs? En waarom werden die - ook door God "geschapen wezens" toch? - door een enkele ramp uitgeroeid, zodat enkele zoogdieren konden uitgroeien tot de dominante diersoort? En als God die wezens dan niet "geschapen" heeft, waar kwamen ze dan vandaan en waarom?
Vroomheid zal wel weer zeggen dat zoiets Goddelijke wijsheid is. Maar is dat geen uitvlucht? Want het idee van een intelligente Godheid die met ons de redelijkheid gemeen heft, wordt er toch door ondermijnd.

Kan het dan waar zijn dat God zich van meet af aan iets van de mens heeft aangetrokken? Dat Hij met de mens in geestelijk contact heeft gestaan? Dat mensen ervaringen van de presentie van God hebben gehad? Natuurlijk is het denkbaar dat onze voorouders en soort religie hebben gehad. Maar dat is niet de religie van de God van de Bijbel. Het is een hoop op een leven na de dood - bewezen door de daad van het begraven met voorwerpen voor onderweg.
Nu zijn er twee mogelijkheden:
1) God trok zich iets van deze mens aan, maar hoe weten we niet, en uiteindelijk deed hij dat binnen de cultuurgeschiedenis op de manier die we uit de Bijbel kennen. Er is dan een tijdperk van "onschuld" waarin God de mens in hoge mate met rust laat. Totdat hij begint zich te bemoeien met de mens vanaf het ontstaan van de eerste steden. Dat is het moment dat de Bijbel begint te vertellen.
2) God trok zich niets van deze mens aan, en het idee dat Hij dat wel doet is in de cultuur van een latere mensheid ontstaan.

Het minimale Bijbelse geloof is dus ofwel onjuist - God trekt zich niets van de mens aan - ofwel leidt tot een beeld van wreedheid. God laat de mensheid 25,000 jaar lang met rust en dan pas maakt Hij zich bekend.
En we weten dat die mens de Bijbelse God niet kent, juist omdat we weten wat die mens wel geloofde: dat je instrumenten van de jacht zou kunnen meenemen naar een leven voorbij de dood. Dat er vele goden waren die gunstig moesten worden gestemd voor de jacht. En dat je met de invloed van de zielen van overledenen en die van de gejaagde dieren te maken had.
Een wereld dus van animisme en magie.

Nu kan ik dat alles afdoen als "wetenschap" die natuurlijk niet alles weet en die met religie niets te maken heeft etc. etc. Geloof is immers persoonlijk geloof, en wetenschap is wetenschap en die kunnen toch best samengaan.
Maar is het niet redelijker om te zeggen dat ze elkaar tegenspreken en dat de wetenschap hier verder reikt en meer wet dan wat wij uit de Bijbelse tekst afleiden? Opnieuw: wij kunnen dat rustig negeren en meestal doen we dat ook.
Maar is dat redelijk?